EEG Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Dr. Aslı Şentürk: Bu gün aslında hastalarımızın çokça merak ettiği ilginç bir tetkikten bahsedeceğiz: EEG konuşacağız. EEG neredeyse yüz yıldan fazladır kullanılan bir tetkik. Bütün bu MR, tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinden çok daha öncesinde bize beyinle ilgili bilgi veren ve tecrübemizin de çok olduğu bir tetkik. Yüzyıl geçmiş olmasına rağmen hala bizim için çok kıymetli çünkü beynin fonksiyonunu göstermesi açısından çok önemli. EEG’yi ne gibi durumlarda yapıyoruz, biraz bundan bahsedelim istersen Yeşim.

Dr. Yeşim Abanoz: EEG’yi daha çok çocukluk yaşlarında yapıyoruz ama yetişkinlerde de demansta, enfeksiyonlarda, komada, beyin ölümünün tespitinde, epilepsinin teşhis ve takibinde yani bir çok farklı alanda kullanıyoruz.

Dr. Aslı Şentürk: Aslında EEG deyince hep akla epilepsi geliyor ama EEG dediğimiz şey beyin dalgaları yani beynimizin normal fonksiyonlarını ölçebildiğimiz bir tetkik, o nedenle de çok kıymetli bizim için. O yüzden sadece epilepsi değil beynin bütün fonksiyonlarını etkileyen tüm hastalıklarda EEG’nin yeri var. Tabi ki MR ve tomografi çıkmadan önce neredeyse tümörlerd ve başka hastalıklarda bile kullanılan bir tetkik, ama artık yerini MR almış durumda. Peki, EEG’de epilepsi hastalarında illaki bir bozukluk olması gerekiyor mu?

Dr. Yeşim Abanoz: Hayır. EEG’de bir bozukluk çıktığında illa ki kişide epilepsi olduğunu göstermiyor. Aynı şekilde epilepsi hastası olan kişilerde EEG’de bozukluk da saptanmayabiliniyor. Genelde %15 gibi EEG anormalliği saptanıyor ama normal kişilerde.

Dr. Aslı Şentürk: Normal kişilerde bu saptanabiliyor. Bazen epilepsi olduğunu kesinlikle düşündüğümüz halde EEG’de bir bulgu saptayamayabiliyoruz. Bazen bunu saptayabilmek için hastaya uzun saatler EEG çekmek ya da uyku EEG’si çekmek gerekiyor. Çünkü uyku beynin daha farklı bir formata geçtiği bir dönem. O nedenle de EEG dalgalarının

farklılaştığı bir dönem ve o dönemde çok epileptik bir deşarj varsa daha çok görme şansımız var.

Dr. Yeşim Abanoz: Evet. Uykuyla bazı epilepsi tiplerinde deşarjlar daha aktif hale geliyor, daha kolay görüntülenir hale geliyor. O zaman uyku EEG’tercih ediyoruz. Daha uzun süreli EEG çekimleri yapabiliyoruz, video EEG çekimleri yapabiliyoruz, hem video ile hastayı takip ediyoruz hem de bir yandan beyin dalgalarını kaydediyoruz. Her hangi bir hareket olduğunda hastada veya nöbet geçirirse o esnada onu gözlemleme şansımız olabiliyor video ile.

Dr. Aslı Şentürk: O da çok kıymetli bizim için çünkü. Zaten epilepsi tanısını esas olarak hastanın anlattığı hikayeyle koyuyoruz. Eğer biz kendi gözümüzle de video EEG’deki deşarjlarla beraber hastanın da bulgularını görürsek çok daha kıymetli oluyor tabi bizim için. Peki bu EEG tetkiki ne kadar sürüyor?

Dr. Yeşim Abanoz: EEG tetkiki aslında iki şekilde yapılabiliyor: Uyanıklık EEG ve uyku EEG. Uyanıklık EEG elektrotların da bağlanmasıyla birlikte, çünkü baş üzerindeki saçlı deriye elektrotların yerleştirilmesi işlemi var öncesinde 15-20 dakika, sonrasında çekim 30-40 dakika ile yaklaşık bir saati bulabiliyor. Uyku EEG’si daha uzun süreli bir çekim çünkü en az 90 dakikalık bir uyku periodunu görmek istiyoruz. Daha sonrasında da uyanıklık çekimini yapıyoruz. Yani en az 2-2,5 saat de uyku EEG sürüyor.

Dr. Aslı Şentürk: Bu işlemden biraz endişe ediyor hastalar: elektrik mi verilecek bir şey mi yapılacak ? Her hangi bir acı hissedecek miyim? Gibi…

Dr. Yeşim Abanoz: EEG sırasında hiç bir acı hissetmiyorsunuz. Sadece elektrotlar bağlanıyor, bir bilgisayardan da beyin dalgalarınız izleniyor doktor tarafından. O yüzden hiç bir acı duymuyorsunuz, radyasyon maruziyeti yok. Hastalar tarafından, yetişkinler tarafından çok kolay tolere edilen bir işlem aslında. Bir tek uyku aşamasında hastaların uykuya geçmesi biraz zor olabiliyor. Çünkü biz genelde ilaç vererek uyutmayı sevmiyoruz. Çünkü ilaçların bazı beyin dalgalarını bozduğu düşünülüyor. O yüzden spontan uykusunu, kendi kendine uykusunu görmek istiyoruz. O sırada biraz sıkıntı oluyor ama onun dışında başka bir sıkıntı olmuyor. Akşamdan uykusuz gelirlerse de hiç bir sorun olmadan yapabiliyoruz.

Dr. Aslı Şentürk: EEG tetkikini niçin yapıyoruz?

Dr. Yeşim Abanoz: EEG tetkiki saçlı deriye yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla beyin dalgalarının kaydedilmesi işlemidir. Beynin fonksiyonlarını dolaylı olarak anlamamıza yardımcı oluyor.

Dr. Aslı Şentürk: Ne kadar sürüyor?

Dr. Yeşim Abanoz: EEG tetkiki uyanıklık ve uyku EEG olmak üzere iki kısımdan oluşuyor. Uyanıklık EEG yaklaşık 45 dakikalık bir işlem, uyku EEG ise 2-2,5 saat sürebilen bir tetkik.

Dr. Aslı Şentürk: Öncesinde her hangi bir hazırlık gerektiriyor mu EEG tetkiki?

Dr. Yeşim Abanoz: Uyanıklık EEG için öncesinde sadece saçınızın temiz olması yeterli. Çünkü elektrotları yapıştırdığımız bölgenin temiz olması gerekiyor. Uyku EEG için bir gece öncesinden uykusuz kalmak gerekiyor. Genellikle hastalardan sabaha karşı uyanmasını istiyoruz ve uyku EEG çekimlerini de erken saatlerde yapmaya çalışıyoruz ki hasta rahatlıkla uyuyabilsin diye. Yine aynı şekilde saçlı derinin temiz olması önemli. Ve tetkike gelmeden önce karınlarının tok olmasını istiyoruz özellikle.

Dr. Aslı Şentürk: Her hangi bir ağrı ya da acı hissediyor mu hastalar EEG tetkiki sırasında?

Dr. Yeşim Abanoz: EEG tetkikinde her hangi bir ağrı ya da acı hissedilmiyor. Elektrotları yerleştirdikten sonra bir bilgisayar ekranından beyin dalgalarını izliyoruz. Her hangi bir radyasyona maruz kalmıyorlar, her hangi bir elektrik verilmiyor. Kolaylıkla tolere edilen bir tetkik aslında.

Dr. Aslı Şentürk: Sık sık yapılmasının bir zararı yok o zaman.

Dr. Yeşim Abanoz: Hiçbir sakıncası yok. Hamileler de dahil herkese uygulanabilen bir yöntem

Dr. Aslı Şentürk: Peki kaç yaşından itibaren ya da kaç yaşına kadar yapılabilir? Bir yaş sınırlaması var mı?

Dr. Yeşim Abanoz: Hiçbir yaş sınırlaması yok. Erken çocukluk döneminden bebeklikten başlayarak ileri yaşlara kadar herkese yapılabilir.

Dr. Aslı Şentürk: Aslında EEG denince sadece epilepsi geliyor akla ama başka hastalıklarda da EEG tetkiki yapılabiliyor ve bize bilgi verici olabiliyor. Hangi hastalıklar onlar?

Dr. Yeşim Abanoz: Epilepsi dışında , zeka gerilikleri, davranış sorunları, öğrenme sorunları, yetişkinlerde demanslar enfeksiyonlar, koma beyin ölümü bunların tespitinde, her türlü beyin fonksiyonlarını bozan hastalıkların tespitinde takibinde EEG tetkikinden yararlanabiliyoruz.

Dr. Aslı Şentürk: Peki, EEG sırasında yapılan özel bir işlem var mı? Yani, o sırada sadece kayıtlama mı yapılıyor yoksa mesela epilepside olan aktiviteyi ortaya çıkaracak her hangi bir işlem yapılıyor mu?

Dr. Yeşim Abanoz: Üç tane aktivasyon yöntemimiz var EEG sırasında kullandığımız. Bir tanesi aralıklı ışık uyarıları vermek: O sırada hastaya bir ışık uyaranı verip gözlerini açıp kapamasını ve ışığa bakmasını istiyoruz. İkinci

bir yöntem: derin derin nefes alıp vermesini istiyoruz. Ve son olarak da göz açma kapama dediğimiz hastadan sadece belli aralıklarla gözlerini açıp kapamasını istiyoruz. Tüm bu yöntemleri kullanmaktaki amaç bazı epilepsi tiplerinde bu aktivasyon tiplerinin beyin dalgalarını beyin deşarjlarını daha çabuk daha kolay ortaya çıkardığı söyleniyor. O yüzden bunları da çekimin bir bölümüne ekliyoruz.

Dr. Aslı Şentürk: Bu EEG sırasında video çekimi yapılıyor mu?

Dr. Yeşim Abanoz: Evet. Aynı anda bir kayıt yapılıyor. Çünkü o sırada hastada her hangi bir sıçrama her hangi bir hareket veya bir nöbet gerçekleşirse bunları izleme şansımız olabiliyor. Hem beyin dalgalarını görmek hem de bu aktiviteyi görmek bizim hastanın tanısı hakkında daha kolay karar vermemizi sağlıyor. Video EEG nin her zaman çekimlere eklenmesi önemli. Özellikle uzun süreli çekimlerde uyku EEG çekimlerde videodan muhakkak yararlanıyoruz.

Dr. Aslı Şentürk: Aslında EEG bizim yüzyıldan fazladır kullanılan bilinen bir yöntem. Beyin fonksiyonlarını ölçen. Günümüzde MR, Tomografi gibi görüntüleme yöntemleri elbette bize çok bilgi verici ama beynin fonksiyonuyla ilgili bilgi verici en kıymetli yöntem hala EEG. Onun dışında da hastaya zarar veren acı veren bir durumu da yok. Radyasyon vermiyor, çekilme sıklığında bir sıkıntı yok, istediğimiz sayıda çekilebiliyor, o nedenle önemli bir yöntem. İyi kaliteli bir çekim yapılması, ortamın uygun olması ve her halde iyi, bu konuda deneyimli bir hekimin değerlendirmesi çok önemli. Çünkü beyindeki bazı normal aktivitelerde anormal yorumlanabiliyor ki o zaman da hastanın tedavisinde değişikliklere sebep olabiliyor.